بیماری پوستی صدف (پسوریازیس):علت و درمان

بیماری پوستی صدف (پسوریازیس):علت و درمان

بیماری پوستی صدف یا پسوریازیس عارضه‌ای مزمن، مکرر و مادام‎العمر است که مشخصه آن پلاک‌های صورتی یا قرمز فلس مانند و ناهموار روی بدن است که غالباً روی پوست سر، کمر، آرنج و زانو ایجاد می‌شود. بیماری صدف روی دست و پا نیز ایجاد می‌شود و گاهی کار کردن یا فعالیت‌های معمول را مختل می‌کند. شدت بیماری در تمام بیماران یکسان نیست، برخی بیماران فقط چند لکه دارند، حال آن که عده‌ای از بیماران تقریباً تمام بدنشان پوشیده از صدف است. هرچند دلیل دقیق بروز پسوریازیس مشخص نیست، اما این بیماری مطمئناً مسری نیست. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از بیماران مبتلا به پسوریازیس از درد مفصلی موسوم به آرتریت پسوریاتیک نیز رنج می‌برند. بیماران غالباً از سفتی و خشکی صبحگاهی مفاصل یا خشک شدن مفاصل پس از استراحت یا نشستن طولانی مدت شکایت دارند. بیماری صدف اگر درمان نشود، باعث آسیب دائمی مفاصل می‌شود.

علل

اگر چه پزشکان درباره علت بیماری پسوریازیس مطمئن نیستند، اما عامل‌های زیر را در بروز آن بی‌تاثیر نمی‌دانند:

• رژیم غذایی نامناسب

• نفوذپذیری غیرطبیعی روده کوچک

• افزایش تعداد سلول‌های T در خون، لایه درم و اپیدرم پوست

• دشواری در گوارش پروتئین

• استرس عاطفی

• ژنتیک

• کمبود ویتامین دی

• عملکرد ضعیف کبد

رعایت رژیم غذایی سالم و مخصوص درمان پسوریازیس به رفع این عارضه پوستی کمک می‌کند.

علائم

پسوریازیس بیماری پوستی شایعی است که باعث تحریک و قرمزی پوست می‌شود. هرچند بیماری پوستی صدف علائم متعددی دارد، اما از شایع‌ترین علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سوزش، خارش یا احساس درد

• ترک خوردن یا خشکی شدید پوست که گاهی به خونریزی می‌انجامد.

• لکه‌های پوستی قرمز رنگ و پوشیده شده با فلس‌های نقره‌ای

• لکه‌های زبر و ناهموار کوچک روی پوست که در کودکان مبتلا به صدف مشاهده می‌شود.

• ورم کردن و خشکی مفاصل

• ضخیم، شیاردار یا حفره حفره شدن ناخن‌ها

شدت علائم بیماری صدف متغیر است، گاهی فقط چند لکه فلسی است و گاهی لکه‌های بزرگی است که بسیار قرمز و سوزناک است.

گونه‌های شایع پسوریازیس

پسوریازیس پلاکی

پسوریازیس پلاکی شایع‌ترین نوع بیماری پوستی صاف است که خشکی، برآمدگی و ضایعه‌های (پلاک) پوستی قرمز رنگ و پوشیده با فلس‌های نقره‌ای از علائم آن محسوب می‌شود. پلاک خارش شدیدی دارد و حتی دردناک است. احتمال بروز پلاک در هر نقطه‌ای از بدن، برای مثال داخل دهان و ناحیه تناسلی، وجود دارد.

پسوریازیس پوست سر

همان‌طور که از نام بیماری مشخص است، این نوع پسوریازیس پوست سر را درگیر می‌کند. پسوریازیس پوست سر ناحیه‌های قرمز و خارش‌داری را ایجاد می‌کند که با فلس‌های سفید مایل به نقره‌ای همراه است. بیماران مبتلا به پسوریازیس پوست سر با مشکل شوره مزمن، به ویژه پس از خاراندن سر نیز مواجه می‌شوند.

پسوریازیس ناخن

بیماری پوستی صدف غالباً به ناحیه‌هایی مانند ناخن انگشتان پا یا دست حمله می‌کند و باعث حفره حفره شدن، تغییر رنگ و زائده‌های غیرطبیعی ناخن می‌شود. اگر بیماری صدف ناخن‌ها را درگیر کرده باشد، ناخن را از بستر جدا می‌کند و ناخن می‌افتد. ناخن در بعضی موارد به معنای واقعی کلمه خرد می‌شود و می‌ریزد.

پسوریازیس خالدار

پسوریازیس خالدار نوعی از بیماری پوستی صدف است که در یک بیمار زیر ۳۰ سال تشخیص داده شده است. محرک اکثر موارد پسوریازیس خالدار عفونت باکتریایی است و ضایعه‌های کوچک و قطره مانندی را روی پوست سر، دست و پا ایجاد می‌کند. پوسته باریکی روی این ضایعه‌های کوچک را می‌پوشاند که به ضخامت پلاک در پسوریازیس پلاکی نیست.

تشخیص

بیماری پوستی صدف با معاینه تشخیص داده می‌شود. برای تایید تشخیص نمونه‌برداری از پوست انجام می‌شود و نمونه برای آزمایش آسیب‌شناختی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. مشاهده ویژگی‌های شاخص پسوریازیس زیر میکروسکوپ موید ابتلا به بیماری است.

درمان

هدف از درمان پسوریازیس کاهش التهاب و آهسته کردن رشد سریع و پوسته‌ریزی سلول‌های پوستی است. در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای بیماری پوستی صدف وجود ندارد. اگرچه زندگی کردن با تحمل پسوریازیس بسیار سخت است، با این حال روش‌های مختلفی برای تسکین علائم یا حتی پاک کردن کامل پوست وجود دارد.

درمان‌های پسوریازیس معمولاً به سه دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود و پزشکان غالباً از رویکردی موسوم به رویکرد “۱، ۲، ۳” بهره می‌گیرند، به این معنا که روش درمان را با توجه به شدت بیماری و واکنش بیمار از یک دسته به دسته دیگر تغییر می‌دهند.

کورتیکواستروئید موضعی

پزشک در درمان مرحله یک کرم کورتیکواستروئید قوی را برای درمان بیماری صدف تجویز می‌کند. این کرم برای جلوگیری از التهاب پسوریازیس روی پوست زده می‌شود. این نوع کرم کورتیکواستروئید هزار بار قوی‌تر از کرم‌های استروئیدی است که بدون نسخه در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد. چون بیمار پس از مدتی نسبت به این کرم‌ها مقاوم می‌شود، پزشک از بیمار می‌خواهد که فقط در صورت فعال بودن بیماری از کرم استفاده کند.

قطران زغال سنگ

قطران زغال سنگ یکی از قدیمی‌ترین درمان‌های بیماری صدف است که در درمان‌های مرحله نخست طبقه‌بندی می‌شود. قطران را می‌توان مستقیماً روی پوست زد، به عنوان شامپو برای سر استفاده کرد یا به آب استحمام اضافه کرد. قطران زغال سنگ بوی تندی دارد و استفاده از آن پردردسر است، اما در مقایسه با کرم استروئید ایمن‌تر است. چون قطران زغال سنگ پوست را به نور خورشید حساس‌تر می‌کند، پزشک مصرف آن را در کنار نور درمانی تجویز می‌کند.

پماد ویتامین دی

ویتامین دی موضعی نیز مانند آنترالین یکی از درمان‌های مرحله یک است که رشد سلول‌های پوستی را آهسته می‌کند. حدود دو سوم بیماران مبتلا به صدف با استفاده از پماد ویتامین دی به نتایجی مطلوبی می‌رسند. این پماد پوست حساس صورت یا ناحیه تناسلی را تحریک می‌کند، اما فرمولاسیون‌های مایع و کرم‌های دیگری نیز وجود دارد که پزشک برای این ناحیه‌های حساس تجویز می‌کند. چون ویتامین دی به مرور در بدن انباشته می‌شود، پزشک دارو را برای مدت محدودی تجویز می‌کند.

پماد ویتامین آ

درمان موضعی با ویتامین آ نیز یکی از درمان‌های مرحله یک است که رشد سلول‌های پوست را آهسته می‌کند. پماد ویتامین آ پلاک‌های پسوریازیس را قبل از پاک شدن به رنگ قرمز روشن درمی‌آورد. این درمان باعث خشکی، سوزش و خارش پوست می‌شود، به ویژه اگر پوست در معرض نور آفتاب باشد. بنابراین بیمار باید در فضای باز از کرم ضدآفتاب و لباس پوشیده استفاده کند.

نوردرمانی با اشعه ماوراء بنفش

نور درمانی با اشعه ماوراء بنفش درمان مرحله دوم پسوریازیس و ساده‌ترین نوع نور درمانی است که در آن مقادیری کنترل شده از نور طبیعی خورشید به پوست بدون پوشش تابانده می‌شود تا نور خورشید علائم را بهبود دهد. در روش دیگر از نور خورشید مصنوعی با طول موج‌های UVB استفاده می‌شود.

بیمار وارد محفظه‌ای مجهز به منبع نور می‌شود که تقریباً به اندازه باجه تلفن است. بیمار باید سه تا پنج بار در هفته برای درمان به کلینیک مراجعه کند. طول دوره درمان از چند هفته تا چند ماه متغیر است. بیمار پس از دستیابی به نتیجه مطلوب باید ماهانه یک بار به کلینیک مراجعه کند. برخی بیماران باید برای حساس کردن بدن به نور دارو مصرف کنند یا این که نور شدیدتری برای موثر بودن درمان به کار برده شود.

فوتوتراپی (PUVA)

PUVA درمان مرحله دوم بیماری صدف است که در آن از داروی خوراکی پسورالن (P در PUVA) و نوع مصنوعی نور UVA استفاده می‌شود. پسورالن بدن را به نور درمانی حساس‌تر می‌کند. فوتوتراپی (PUVA) زمانی انجام می‌شود که پسوریازیس فعال بیش از ده درصد بدن را پوشانده باشد و بیماری به درمان‌های دیگر جواب نداده باشد. چون احتمال ابتلا به سرطان پوست وجود دارد، PUVA فقط در دوره‌های کوتاه مدت انجام می‌شود.

دیگر داروهای خوراکی

سیستم ایمنی بدن بیماران مبتلا به پسوریازیس به اشتباه فکر می‌کند که پوست آسیب دیده است. به همین دلیل با سرعتی سرسام‌آور شروع به تولید سلول‌های پوستی جدید می‌کند. داروهای مرحله سوم، برای مثال متوترکسات و سیکلوسپورین، برای آهسته کردن سیستم دفاعی تجویز می‌شود. چون این داروها عوارض جانبی جدی ایجاد می‌کند، صرفاً در صورت شدید بودن بیماری تجویز می‌شود و باید با احتیاط مصرف شود.