کبد چرب
کبد چرب
بیماری کبد چرب غیر الکلی وضعیتی است که در اثر آن کبد بیش از اندازه چربی ذخیر میکند اما علت آن الکل، ویروس، داروها، اختلالات متابولیک، سندرومها و یا دیگر عواملی که ممکن است بر توانایی کبد در سوخت و ساز یا بیرون فرستادن چربی تاثیر بگذارند، نمیباشد. فرایند بیماری معمولاً مرتبط با چاقی، میزان غیرعادی چربی (کلسترول بالا)، دیابت و پیشدیابت است. شدت این بیماری میتواند از تجمع چربی در کبد، چربی و التهاب کبد (که استئاتوهپاتیت غیر الکلی شناخته میشود) تا چربی و التهاب همراه با مقدار زیادی بافت اسکار در کبد (سیروز کبدی به علت استئاتوهپاتیت غیر الکلی) متغیر باشد.
کبد چرب چیست؟
این بیماری به وضعیتی اطلاق میشود که در اثر آن شما دارای تجمع بیش از حد چربی در کبد خود هستید. در یک کبد سالم، میزان چربی بسیار کم بوده یا هیچ چربی وجود ندارد و در بسیاری از افراد نیز داشتن میزان کمی چربی در کبد موجب مشکل جدی نمیگردد.
مقدار بیش از حد چربی در کبد در اثر تجمع چربیهایی که تریگلیسیرید نامیده میشوند، میباشد. تریگلیسیرید با مصرف رژیم غذایی روزانه جذب بدن میشود. غذاهای با میزان بالای چربی و قند حاوی مقادیر زیادی تریگلیسیرید هستند. این چربیها همچنین میتوانند از قندها و پروتئینهای موجود در کبد نیز ساخته شوند.
مصرف بیش از حد الکل میتواند سبب تجمع چربی در کبد شود و کبد را وادار به تولید تریگلیسیرید نماید. در صورتی که الکل علت بیماری کبد چرب باشد تحت عنوان بیماری کبد چرب الکلی شناخته میشود.
چربی کبدی که ناشی از مصرف الکل نباشد، بیماری کبد چرب غیر الکلی نامیده میشود که میتواند منجر به استئاتوهپاتیت غیر الکلی گردد.
تا همین چند سال اخیر، کبد چرب بیماری نادر و نسبتاً بیضرری بوده است و هیچ گاه به اندازهای پیشرفت نمیکرد تا تبدیل به یک بیماری جدی کبدی یا مزمن (طولانی مدت) شود. کبد چرب در بسیاری از افراد میتواند بدون التهاب باقی بماند و علائم کمی نیز بروز پیدا میکند.
بیماری کبد چرب چه تاثیری بر کبد میگذارد؟
بیماری کبد چرب غیر الکلی به معنی تجمع چربی اضافه در کبد افرادی است که الکل مصرف نمیکنند.
اولیه مرحلهی این بیماری، چربی کبد یا استئاتوز میباشد. در این مرحله چربی در سلولهای کبد تجمع پیدا میکند در حالی که هیچ گونه علائم التهاب یا زخم وجود ندارد. در بسیاری از بیماران این وضعیت پیشرفت نمیکند و موجب بیماری جدی کبدی نمیشود، اما در برخی میتواند تبدیل به استئاتوهپاتیت غیر الکلی گردد.
استئاتوهپاتیت غیر الکلی وضعیت جدیتری است زیرا ممکن است منجر به زخم شدن کبد شده و تبدیل به سیروز کبدی شود. سیروز کبدی موجب آسیب جبران ناپذیر به کبد میشود و شدیدترین مرحلهی بیماری کبد چرب است
مراحل (گریدهای) کبد چرب
همانطور که اشاره شد کبد چرب شرایط بحرانی نمیباشد و مراحل پیشرفت آن به سه گرید تقسیمبندی میشود:
گرید ۱
گرید ۲
گرید ۳
گریدهای ۱ و ۲ کبد چرب را میتوان با مصرف داروهای مناسب کنترل کرد.
دلایل بیماری کبد چرب
دانش بالینی در مورد بیماری کبد چرب غیر الکلی همچنان در حال پیشرفت است. با این حال عوامل خطر متداول و شناخته شدهی آن عبارتند از: چاقی، عدم فعالیت جسمی، مقاومت به انسولین و سایر خصوصیات سندروم متابولیک (که سندرم ایکس نیز نامیده میشود).
اشخاصی که بیشتر از سایرین در معرض خطر قرار دارند آنهایی هستند که:
دچار اضافه وزن یا چاقی هستند.
دارای رژیم غذایی نامناسب هستند و ورزش نمیکنند.
سیگار میکشند.
مقاوم به انسولین میباشند.
دیابت نوع دو دارند.
مبتلا به فشار خون بالا هستند.
مبتلا به چربی خون هستند (کلسترول و تریگلیسیرید بسیار بالا در خون).
مبتلا به بیماری تخمدان پلی کیستیک میباشند.
مبتلا به هپاتیت بی هستند.
مبتلا به هپاتیت سی هستند.
از برخی داروهای خاص که برای بیماریهای دیگر تجویز شدهاند، استفاده میکنند.
احتمال وجود عوامل دیگری که در بروز این بیماری نقش دارند، وجود دارد زیرا همهی افراد مبتلا به بیماری کبد چرب دارای این عوامل خطر نمیباشند.
کاهش وزن بسیار سریع نیز میتواند منجر به تجمع چربی در کبد شود. گمان میشود که این امر احتمالاً در نتیجهی آزاد شدن ناگهانی و گستردهی اسیدهای چرب آزاد در جریان خون پس از در هم شکستن چربی ذخیره شده در سلولهای چربی، رخ میدهد. در موارد نادرتر، ممکن است کبد چرب مرتبط با دلایل دیگری از جمله اختلالات ژنتیکی خاص، گرسنگی طولانی مدت، برخی درمانهای دارویی، تغذیه وریدی کامل (تزریق داخل وریدی)، سندرم تخمدان پلی کیستیک و هپاتیت بی و سی باشد.
دلیل دقیق تبدیل کبد چرب به استئاتوهپاتیت غیر الکلی و سیروز کبدی همچنان ناشناخته است.
نشانههای بیماری
اکثر اشخاص مبتلا به چربی کبد خفیف متوجهی هیچ علائمی نمیشوند. برخی ممکن است احساس خستگی و درد در ناحیهی کبد داشته باشند.
برای آنهایی که بیماری تبدیل به استئاتوهپاتیت غیر الکلی، فیبروز و سیروز کبدی میشود، ممکن است شروع بیماری سالها پیش از بروز علائم باشد. علائم زیر ممکن است نشان دهندهی یک تغییر جدی در وضعیت کبد باشد. بیماران مبتلا به بیماری کبدی که هر یک از علائم زیر را داشته باشند، فوراً نیاز به مراقبت پزشکی دارند:
زردی چشمها و پوست
کبودی پوست
تیرگی رنگ ادرار
تورم در ناحیهی پایین شکم (آسیت یا آبآوردگی شکم)
استفراغ خونی (هماتمز)
مدفوع قیری رنگ و سیاه (ملنا)
گیجی و ضعف حافظه (انسفالوپاتی)
خارش پوست
تشخیص
در بیشتر موارد بیمار تنها زمانی به وجود کبد چرب پی میبرد که یک آزمایش خون عادی (معمولاً آزمایشهای عملکرد کبد) نشان دهندهی وجود یک مشکل باشد. در این صورت ممکن است سوالات زیادی دربارهی سبک زندگیتان پرسیده شود از جمله داروهای مصرفی (شامل داروهای بدون نسخه و مکملهای غذایی)، رژیم غذایی، میزان فعالیت ورزشی و مقدار الکلی که مصرف میکنید
درمان
برای بیماران مبتلا به کبد چرب یا استئاتوهپاتیت غیر الکلی، رژیم غذایی مناسب (رژیم غذایی کبد چرب)، کاهش وزن، کنترل دیابت و کنترل کلسترول و تریگلیسیرید هم به منظور درمان و هم پیشگیری از پیشرفت بیماری از مرحلهی کبد چرب به استئاتوهپاتیت و از استئاتوهپاتیت به سیروز کبدی بسیار مهم میباشد.
درمان پزشکی بیماری کبد چرب
بیمار و متخصص گوارش باید با هم همکاری کنند تا بتوان برنامهای که دربرگیرندهی تغییر در سبک زندگی است را پیش برد. یک رژیم غذایی متعادل، افزایش فعالیت جسمی و ورزش و در صورت نیاز مصرف دارو جهت کنترل میزان کلسترول و قند خون، میتواند عوامل خطری که منجر به نفوذ چربی به سلولهای کبد میشوند را به حداقل برساند.
درمان دارویی جهت بیماری کبد چرب
با اینکه تحقیقات زیادی در حال انجام است، اما در حال حاضر داروهای تایید شده و موثری برای بیماری کبد چرب وجود ندارد؛ هرچند میتوان از داروهایی جهت کنترل و کاهش میزان کلسترول و تریگلیسیرید در کنار رژیم غذایی مناسب و ورزش استفاده کرد.
عمل جراحی جهت بیماری کبد چرب
در بیمارانی که از چاقی مفرط رنج میبرند، جراحی چاقی (bariatric surgery) به منظور کاهش وزن در کم کردن التهاب کبدی و استئاتوهپاتیت غیر الکلی بسیار موثر است.
پیشگیری
داشتن وزن سالم و مناسب از طریق مصرف رژیم غذایی متعادل (رژیم غذایی کبد چرب) و انجام منظم ورزش بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب است. خطرات ناشی از داشتن اضافه وزن یا چاقی میتواند بر وضعیت جسمی، اجتماعی و احساسی شما تاثیر بگذارد. افراد مبتلا به کبد چرب که دچار سیروز کبدی میشوند بیشترین میزان خطر نارسایی کبدی را دارند.
با اینکه به دلیل وجود برخی عوامل از جمله ژنتیک همیشه امکان جلوگیری از بروز بیماری کبد چرب وجود ندارد، اما با انجام ورزش و مصرف غذاهای سالم به منظور کنترل وزن میتوان بطور قابل ملاحظهای خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد.
کنترل بهتر بیماریهای موجود در بدن از جمله میزان گلوکز در بیماری دیابت میتواند به پیشگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب و استئاتوهپاتیت غیر الکلی کمک کند.