بیماری های مقعد

بیماریها و امراض مقعدی در زنان و مردان

بیماری‌های مقعدی یک گروه از مشکلات و ناراحتی‌ها هستند که در ارتباط با کانال مقعد و راست روده ایجاد می‌شوند. این شرایط ممکن است در نتیجه سبک زندگی فرد، غذاهای مصرفی یا عادت‌های روزمره ایجاد شوند. به این ترتیب ممکن است لازم شود برای تشخیص و درمان این بیماری‌ها در بین مردان و زنان از مجموعه متنوعی از روش‌های درمان استفاده شود.

آناتومی مقعد

مقعد یک بخش مشخص از مسیر روده است که از یک کانال عضلانی در ناحیه لگن و نیز ماهیچه‌های مقعد عبور می‌کند. در پایان این کانال یک سوراخ وجود دارد که از طریق آن مدفوع به خارج از بدن هدایت می‌شود. در افراد بزرگ‌سال، مقعد بین ۴ تا ۵ سانتی‌متر طول دارد. همچنین نیمه پایین کانال مقعدی دارای اعصاب حساس می‌باشد. در این ناحیه رگ‌های خونی در زیر جداره کانال وجود داشته و در ناحیه میانی این بخش، غدد متعدد بسیار کوچک مقعدی وجود دارند. به این ترتیب آناتومی این ناحیه از بدن شامل بخش‌های اصلی به شرح زیر است:

• مقعد

• کانال مقعدی

• راست روده

بیماری‌ها و مشکلات مقعدی چه هستند؟

انواع اصلی بیماری‌ها و مشکلات ایجاد شده در ناحیه مقعد به شرح زیر هستند:

• شقاق مقعدی

درحقیقت شقاق مقعدی یک شکاف یا پارگی در جداره ناحیه پایین کانال مقعد است. در اکثر موارد این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که یک مدفوع بزرگ و سفت باعث وارد کردن فشار بیش از حد به ناحیه مقعد و باز شدن حفره آن شده و به این ترتیب بافت حساس این ناحیه دچار پارگی شود. شقاق مقعدی معمولاً سطحی و کم‌عمق بوده، اما مزمن (بلندمدت) است و گاهی اوقات می‌تواند در نواحی عمیق‌تر گسترش یافته و عضلات زیر سطح را نیز درگیر خود نماید.

• بواسیر یا هموروئید

بواسیر یاهموروئید معمولاً باعث ایجاد درد و ناراحتی برای فرد نمی‌شود. با این وجود، گاهی اوقات رگ‌های خونی در یک لبه کوچک از سوراخ مقعد می‌توانند دچار لخته (ترومبوز) شوند. این شرایط در ادامه می‌تواند با یک دوره اسهال یا یبوست برای فرد دچار مشکل همراه باشد.

• سرطان مقعد

عامل خطر اصلی برای ابتلا به سرطان مقعد قرار گرفته در معرض عفونت HPV است که در اکثر موارد در آقایان و خانم‌هایی که آمیزش جنسی از پشت دارند، مشاهده می‌شود. در واقع این شرایط می‌تواند باعث ایجاد تومورهای بدخیم در داخل و خارج کانال مقعد شود.

• ورم مقعد

درحقیقت ورم مقعد یک نوع التهاب و درد ناشی از تجمع چرک در ناحیه نزدیک به مقعد است. اکثر موارد ورم مقعد ارتباطی با سایر مشکلات سلامتی نداشته و به دلایل نامشخص و شناخته نشده به صورت همزمان در افراد مشاهده می‌شوند. این مشکل ریشه در غدد مقعدی بسیار ریز دارد که با بزرگ‌تر شدن خود یک محل برای تجمع عفونت در زیر پوست ایجاد می‌کنند. توجه داشته باشید اکثر موارد ورم مقعد در ناحیه نزدیک به سوراخ خروجی آن ایجاد می‌شود، اما در موارد نادر امکان مشاهده آن در نواحی عمیق‌تر یا بالاتر در کانال مقعد نزدیک به ناحیه پایین روده بزرگ یا احشای لگن وجود دارد.

• فیستول مقعدی

درحقیقت فیستول مقعدی با تنگ شدن غیرعادی مسیر عبور کانال مقعد همراه است که در اکثر مواقع به خاطر ورم به جا مانده پس از تخلیه چرک از محل ایجاد می‌شود. در حقیقت این ناحیه از بدن بخش میانی کانال مقعد (در محل غدد مقعدی) را به سطح پوست متصل می‌کند. پس از اینکه چرک ایجاد شده در ورم مقعد از بین رفت (به صورت خود به خود یا با استفاده از اقدامات درمانی لازم)، تقریباً در نیمی از مواقع فیستول مقعدی در محل تشکیل خواهد شد. گاهی اوقات باز شدن فیستول در سطح پوست باعث خروج مداوم چرک یا مایع خونی رنگ از محل می‌شود. در سایر موارد، باز شدن فیستول با بسته شدن موقت آن همراه بوده و باعث می‌شود ورم مقعدی قدیمی دوباره با تشکیل کیسه‌های چرک دردناک عود کند.

علائم

هر چند تمام پنج مورد بیماری و امراض مقعدی فوق باعث ناراحتی، درد، سوزش و خارش مقعد می‌شوند، سایر علائم این مشکلات ممکن است در بین افراد مختلف متفاوت بوده و به مشکل خاص ایجاد شده در ناحیه مقعد بستگی داشته باشند.

علائم شقاق مقعدی به شرح زیر هستند

• درد در ناحیه مقعد که اغلب به صورت تیر کشیدن، خارش یا سوزش توصیف شده و معمولاً با حرکت روده همراه است.

• خونریزی خفیف از ناحیه مقعد که معمولاً بر روی مدفوع خارج شده از مقعد یا دستمال توالت مشاهده می‌شود.

علائم بواسیر یا هموروئید به شرح زیر هستند

• ورم سفت و معمولاً دردناک در ناحیه سوراخ مقعد.

• گاهی اوقات خارج شدن خون در صورت پاره شدن سطح یا لایه خارجی بواسیر.

علائم سرطان مقعد به شرح زیر هستند

• بسیاری از افراد در مراحل اولیه ابتلا به سرطان مقعد علائم خاص در این رابطه مشاهده نمی‌کنند.

• این مشکل می‌تواند تومورهای بدخیم در ناحیه داخل یا خارج کانال مقعدی ایجاد کند.

علائم ورم در ناحیه مقعد به شرح زیر هستند

• ایجاد یک توده یا ورم سفت و حساس در ناحیه اطراف مقعد که به تدریج ممکن است بزرگ‌تر شود.

• گاهی اوقات تب، کاهش دمای بدن و احساس ناخوشی عمومی.

علائم فیستول مقعدی به شرح زیر هستند

• درد خفیف در نواحی اطراف مقعد که این درد در ناحیه ایجاد ورم قدیمی که به‌طور خود به خود بهبود یافته یا از خدمات درمانی برای تخلیه آن استفاده شده، متمرکز است.

• خروج دائم خون و چرک و استشمام بوی بد از ناحیه مقعد.

• علائم عود مجدد ورم مقعد که معمولاً در مواردی مشاهده شود که منفذ خارجی فیستول باز نشده و ورم قدیمی مجدداً فعال شود.

تشخیص

• عادت‌های کار کردن روده با توجه خاص به سابقه دچار شدن به یبوست

• سابقه درمانی بیمار، شامل سابقه خونریزی از ناحیه مقعد، ابتلا به بیماری ورم روده، ابتلا به بیماری‌های مقاربتی، یا استفاده از رادیوتراپی برای درمان سرطان.

• استفاده از داروهای خاص که ریسک خونریزی را افزایش می‌دهند.

• بررسی انجام آمیزش جنسی از پشت توسط بیمار.

معاینات لازم در این رابطه چگونه انجام می‌شوند؟

در این شرایط از معاینه فیزیکی ناحیه شکم و بررسی ناحیه خارجی مقعد و معاینه دیجیتال مقعد یا معاینه از طریق انگشتان استفاده خواهد شد. علاوه بر این معمولاً پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر مشکل از روش‌های آنوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی نیز استفاده کند.

پیشگیری

پیشگیری از ابتلا به مشکل شقاق مقعد با نرم کردن مدفوع از طریق اضافه کردن تدریجی مقدار بیشتری فیبر به رژیم غذایی و نوشیدن ۶ تا ۸ لیوان آب در روز برای افراد امکان‌پذیر است. هر چند همیشه پیشگیری از سایر انواع بیماری‌ها و امراض مقعدی ممکن نیست، شما می‌توانید با انجام اقدامات زیر خطر مواجه شدن با این مشکلات را کاهش دهید:

• استفاده از روش‌های آرام و مناسب برای تمیز کردن ناحیه مقعد

• خشک نگه داشتن ناحیه مقعد با عوض کردن مرتب لباس زیر و استفاده از پودر جذب کننده رطوبت

• اجتناب از وارد کردن اجسام خارجی به ناحیه مقعد

درمان

برای تشخیص مشکل ایجاد شده برای مقعد لازم است به مطب پزشک مراجعه شود. هنگامی که تشخیص مناسب در این رابطه انجام شد، روش درمان ممکن است با توجه به نوع مشکل شامل استفاده یا عدم استفاده از عمل جراحی باشد. به این ترتیب در صورتی که نیاز به انجام عمل جراحی بر روی بیمار وجود داشته باشد، پزشک نوع روش بی‌حسی مناسب برای کمک به راحتی و جلوگیری از ایجاد درد در این ناحیه بسیار حساس از بدن را مشخص خواهد کرد.

طول مدت ادامه یافتن بیماری‌ها و امراض مقعدی

طول مدت ادامه یافتن بیماری‌ها و امراض مقعدی با توجه به مشکل ایجاد شده متفاوت می‌باشد:

• شقاق سطحی معمولاً به سرعت با استفاده از روش درمان مناسب درمان می‌شود و اکثر علائم این مشکل با گذشت چند روز تا چند هفته برطرف خواهند شد.

• ورم مقعد گاهی اوقات به خودی خود بدون نیاز به درمان خاص تخلیه می‌شود. به هر حال در صورتی که این شرایط ایجاد نشد، لازم است پزشک از روش‌های مناسب برای پاره کردن ورم و خارج کردن چرک آن استفاده کند. به این ترتیب درد بیمار بلافاصله کاهش پیدا خواهد کرد. به هر حال توجه داشته باشید ورم مقعد اغلب حتی با وجود استفاده از روش‌های درمان مناسب به فیستول مقعدی تبدیل خواهد شد.

• بدون استفاده از روش درمان مناسب، ابتلا به فیستول مقعدی ممکن است با ادامه یافتن خونریزی یا ترشح چرک برای یک دوره زمانی طولانی مدت همراه باشد.

• در موارد ابتلا به بواسیر یا هموروئید معمولاً بدن فرد به آرامی لخته ایجاد شده را جذب کرده و درد و ورم ناشی از آن با گذشت چند روز تا چند هفته از بین خواهد رفت.

چه زمانی لازم است با پزشک در این رابطه ملاقات شود؟

به‌طور خاص لازم است افراد در سنین بالای ۴۰ سال در هنگام مواجه شدن با علائم بیماری‌ها و امراض مقعدی به مطب پزشک مراجعه کنند. در حقیقت در این شرایط خطر رابطه خونریزی مقعد با ابتلا به سرطان و نیز خطر ابتلای فرد به مشکلات حاد گوارشی به‌طور مشخص افزایش پیدا می‌کند. در این رابطه لازم است به علائم و نشانه‌های زیر توجه شود:

• خونریزی از ناحیه مقعد یا هر گونه وجود خون در مدفوع

• درد شدید در ناحیه مقعد

• حساسیت زیاد یا ورم در ناحیه مقعد که می‌تواند همراه با تب یا بدون آن باشد

• ترشح چرک یا استشمام بوی بد از ناحیه مقعد

• ناراحتی یا احساس سوزش در ناحیه مقعد که با ایجاد اختلال در حرکت‌های روده همراه باشد.