خونریزی از مقعد

خونریزی از مقعد: علت و درمان

خونریزی از رکتوم (راست‌روده) می‌تواند مشمول هر گونه خونریزی باشد که از مقعد خارج می‌شود.، اگر چه، خونریزی رکتوم معمولاً مربوط به خونریزی از روده بزرگ یا راست‌روده می‌شود. رکتوم (راست‌روده) قسمت انتهایی روده بزرگ را تشکیل می‌دهد که طول آن چندین سانتی‌متر ادامه دارد. خونریزی از رکتوم می‌تواند خود را به‌ صورت وجود خون در مدفوع، بر روی کاغذ توالت و یا در کاسه توالت نشان دهد. خونی که از رکتوم خارج می‌شود می‌تواند طیف رنگی متفاوتی را تشکیل دهد، از قرمز روشن گرفته تا قرمز تیره و یا سیاه و قیری‌رنگ.

تعریف و توصیف خونریزی از مقعد (وجود خون در مدفوع)

خونریزی مقعد (که در اصطلاح پزشکی به آن “هماتوشزی” گفته می‌شود) اشاره به دفع خون از مقعد دارد که اغلب با مدفوع مخلوط شده و یا به ‌صورت لخته خون ظاهر می‌گردد که آن را “خونریزی رکتوم” نیز می‌نامند، زیرا که بلافاصله بعد از مقعد بخش رکتوم یا راست‌روده قرار دارد. اما همان‌طور که بعداً در مورد آن بحث خواهد شد، وجود خون در مدفوع می‌تواند در اثر خونریزی از راست‌روده و یا سایر بخش‌های دستگاه گوارش رخ دهد.

انواع خونریزی

رنگ خون در مدفوع

خون در مدفوع در درجه اول می‌تواند ناشی از  خونریزی دستگاه گوارشی فوقانی (معده، دوازدهه و گاهی اوقات مری) یا دستگاه گوارش تحتانی (روده بزرگ، راست‌روده و مقعد) باشد. اگر چه روده کوچک نیز می‌تواند منبع وجود خون در مدفوع باشد، اما در مقایسه با بخش‌های فوقانی و تحتانی دستگاه گوارش، روده کوچک به ‌ندرت به‌ عنوان منبع وجود خون در نظر گرفته می‌شود. اکثر مردم گمان می‌کنند زمانی خون در مدفوع وجود دارد که در مدفوع خون قرمز را مشاهده نمایند، اما این امر همیشه درست نیست. همان‌طور که قبلاً بحث شد، مدفوع خونی ممکن است بنفش تیره و یا سیاه باشد. رنگ خون در مدفوع اغلب در درجه اول به محل خونریزی در دستگاه گوارش بستگی دارد. به‌ طورکلی، هر چه محل خونریزی به مقعد نزدیک‌تر باشد، رنگ خون قرمز و روشن‌تر خواهد بود.

بنابراین، رنگ خونریزی از مقعد، راست‌روده و کولون سیگموئید (بخشی از روده بزرگ که قبل از راست‌روده قرار دارد) متمایل به قرمز روشن است، در حالی‌ که خونریزی از کولون عرضی و بخش کولون راست متمایل به قرمز تیره یا ارغوانی تیره است. در اثر خونریزی از دستگاه گوارش فوقانی و بسته به مدت‌زمانی که خون در معده و روده کوچک باقی‌ مانده است، رنگ خون در مدفوع از قرمز روشن تغییر کرده و به بنفش تیره و یا سیاه متمایل می‌شود. حضور خون در مدفوع که رنگ آن قرمز یا متمایل به “قرمز- قهوه‌ای” باشد، عمدتاً ناشی از خونریزی در بخش رکتال و یا همان راست‌روده می‌باشد.

خونریزی مخفی دستگاه گوارش

وجود “خون مخفی” در مدفوع یکی دیگر از انواع خونریزی مقعدی می‌باشد. خونریزی مخفی دستگاه گوارش در اثر خونریزی آهسته خون به داخل دستگاه گوارش فوقانی و یا تحتانی ایجاد می‌شود به‌ نحوی‌ که رنگ مدفوع تغییری نکرده و وجود خون در مدفوع از نظر پنهان می‌ماند. تشخیص خون مخفی در مدفوع تنها از طریق آزمایش مدفوع و بررسی سلول‌های خونی موجود در مدفوع، در آزمایشگاه امکان‌پذیر خواهد بود. خون مخفی در مدفوع می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد، مانند همان دلایلی که برای خو‌نریزی راست‌روده در نظر می‌گیرند. همچنین ممکن است خونریزی مخفی منشأ دیگری نیز داشته باشد. به‌ عنوان‌ مثال، خونریزی آهسته از زخم‌ها، پولیپ روده بزرگ، یا سرطان، که هر کدام می‌توانند باعث خو‌نریزی خفیف و رهایش آن در مدفوع شوند، به ‌نحوی‌ که خون با مدفوع مخلوط شده و تشخیص آن را از لحاظ ظاهری غیرممکن سازد. به علت از دست دادن آهن همراه با خون، خونریزی مخفی مزمن اغلب با کم‌خونی همراه است.

علائم

• خونریزی از مقعد ممکن است دردناک نباشد. با این ‌حال، احتمال دارد علائم دیگری همراه با خونریزی از مقعد رخ دهد، از جمله: اسهال و گرفتگی شکم به دلیل وجود خون در مدفوع.

• ممکن است خونریزی به ‌صورت وجود خون قرمز روشن در مدفوع و یا ارغوانی تیره و سیاه باشد. همچنین ممکن است خونریزی به ‌صورت خون مخفی در مدفوع باشد (با چشم انسان قابل‌ مشاهده نیست).

• خونریزی متوسط تا شدید از مقعد می‌تواند به ‌سرعت بدن بیمار را با کمبود خون مواجه کند، در نتیجه بیمار می‌تواند علائمی همچون: ضعف، سرگیجه، حالتی شبیه به غش یا غش، نشانه‌هایی از فشار خون پایین و یا افت فشارخون وضعیتی (افت فشارخون هنگام تغییر وضعیت از حالت نشسته یا خوابیده به موقعیت ایستاده) را تجربه نماید. به ‌ندرت، خونریزی می‌تواند آنقدر شدید باشد که به علت کاهش حجم خون، بیمار دچار شوک شود. خونریزی متوسط یا شدید مقعد معمولاً در بیمارستان ارزیابی و درمان می‌شود.

علل

خونریزی از مقعد می‌تواند در اثر عوامل متعددی ایجاد شود. از علل شایع خونریزی رکتوم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شقاق مقعد(ایجاد شکاف و پارگی در دیواره مقعد)

• یبوست مزمن

• سخت شدن مدفوع

• هموروئید

از علل کمتر شایع خونریزی از مقعد می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• سرطان مقعد

• آنژیودیسپلازی (اختلال در عروق خونی نزدیک روده‌ها)

• سرطان کولون

• پولیپ‌های کولون

• کوله سیستیت (التهاب کیسه صفرا)

• اسهال(که باعث تحریک مقعد می‌شود)

• دیورتیکولوز (کیست‌های برآمده که بر روی دیواره روده ایجاد می‌شوند)

• کولیت ایسکمیک (التهاب کولون ناشی از کاهش جریان خون)

• کیست گانگلیون (التهاب کولون ناشی از عفونت)

• پرتودرمانی

• پرولاپس رکتوم (در این بیماری بخشی از راست‌روده از طریق مقعد بیرون می‌زند)

• سندرم زخم منفرد رکتوم (ایجاد زخم بر روی دیواره راست‌روده)

• کولیت اولسراتیو

مراجعه به پزشک

به ‌طور کلی، افراد جوان‌تر از ۴۰ سال که خونریزی از مقعد آن‌ها به دلیل یک عامل آشکار مانند یبوست است نیازی با انجام آزمایش خاصی ندارند. با این‌ حال، بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند در تمام افراد در هر سنی توصیه به مشخص کردن علت خونریزی از طریق کولونوسکوپی می‌شود تا احتمال وجود سرطان که می‌تواند با خونریزی همراه باشد، بررسی گردد.

چه زمانی به پزشک مراجعه نماییم؟

اگر شما دچار خونریزی مقعدی شدید و هر یک از نشانه‌های ناگهانی (شوک) را همراه داشتید، باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید:

• تنفس تند و سطحی

• سرگیجه یا سبکی سر پس از ایستادن

• تاری دید

• غش کردن

• گیجی

• حالت تهوع

• پوست رنگ‌پریده، سرد و مرطوب

• کاهش حجم ادرار

چگونگی درمان و پیشگیری

اگر علت خونریزی دقیق مشخص شود و به‌ صورت قطعی درمان گردد، به ‌عنوان‌ مثال با حذف پولیپ یا تومور، می‌توان از خونریزی از مقعد جلوگیری به عمل آورد و مانع از ایجاد سرطان و مشکلات کشنده در بیمار شد. علاوه بر این، جستجو و ارزیابی برای وجود اختلالات اضافی، مانند پولیپ یا آنژیودیسپلازی (گشاد شدگی تعدادی از عروق خونی در لایه داخلی کولون) که هنوز منجر به خونریزی نشده است و در آینده ممکن است خون‌ریزی ایجاد کند، کاری عاقلانه و مناسبی است. این امر ممکن است به آندوسکوپی دستگاه گوارش و یا جراحی نیاز داشته باشد.