شقاق مقعدی(فیشر)

راه‌های درمان بیماری شقاق مقعدی (فیشر)

معمولاً حرکات روده باعث تشدید درد و خونریزی ناشی از فیشر می‌شود. فیشر بیماری شایع در بین عموم مردم است اما اغلب با دیگر دلایل درد و خونریزی اشتباه گرفته می‌شود. فیشر مقعدی در هر سنی و با هر جنسیتی ممکن است اتفاق بیفتد.

شقاق مقعدی

کانال مقعد یک مجرای کوتاه در انتهای رکتوم است که با عضلاتی احاطه شده است. رکتوم آخرین بخش کولون (روده بزرگ) است. شقاق یافیشر مقعدی یک شکاف یا پارگی در دیواره کانال مقعد است. شقاق شایع است، اما اغلب با بیماری‌های دیگر مقعدی مانند هموروئید اشتباه گرفته می‌شود.

انواع بیماری شقاق مقعدی

مقعد

اغلب (۸۵% تا ۹۰%) شقاق‌ها در نیمه پشتی مقعد و ۱۰% تا ۱۵% هم در نیمه جلویی مقعد به وجود می‌آید. تعداد کمی ا ز بیماران در هر دو طرف پشت و جلوی مقعد دچار شقاق می‌شوند. شقاقی که در محل دیگری (مثلاً در کناره‌ها) ایجاد شده باشد مشکوک به بیماری‌های دیگری است که باید مورد معاینه بیشتر قرار گیرد.

شقاق ممکن است حاد (اخیراً شروع شده باشد) یا مزمن (معمولاً ۸ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد) باشد. شقاق حاد به شکل یک شکاف ساده در مقعد دیده می‌شود در حالی که شقاق‌های مزمن متورم و زخم هستند. درمان شقاق مزمن دشوارتر است و ممکن است پارگی آن با یک توده خارجی که به آن زائده نگهبان با منگوله پوستی هم گفته می‌شود، همراه باشد. همچنین ممکن است بافت‌های اضافی در داخل کانال مقعد که به آنها پاپیلای هایپرتروفی گفته می‌شود هم ایجاد شوند.

علت‌ها و دلایل بروز شقاق مقعدی

شقاق معمولاً به دلیل ضربه ناشی از اجابت مزاج به پوشش داخلی مقعد یا کشیده شدن کانال مقعد ایجاد می‌شود. این اتفاقات ممکن است به دلیل سخت بودن، خشک بودن یا شل بودن مدفوع به وجود آید. بیمارانی که عضله اسفنکتر آنها سخت‌تر است بیش از دیگران در معرض ابتلا به شقاق قرار دارند. از دلایل دیگر ابتلا به شقاق که کمتر متداول است می‌توان به بیماری‌های تورمی روده، عفونت‌های مقعدی یا تومورها اشاره کرد.

علائم و نشانه‌ها

شقاق مقعدی معمولاً با درد شدیدی در هنگام اجابت مزاج همراه است. این درد ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت باقی بماند. در نتیجه، بسیاری از بیماران برای فرار از درد سعی می‌کنند مدفوع خود را نگه دارند.

علائم دیگر شقاق مقعدی عبارتند از:

• وجود خونبه رنگ قرمز روشن در مدفوع یا روی دستمال توالت پس از اجابت مزاج

• توده کوچک یا منگوله پوستی در نزدیکی شقاق مقعد (در شقاق مزمن بیشتر دیده می‌شود)

روش‌های درمانی غیر جراحی

روش‌های درمانی عبارتند از:

• رژیم غذایی: یک رژیم غذایی پر فیبر و مصرف مکمل‌های فیبری بدون نیاز به نسخه پزشک (۲۵ تا ۳۵ گرم فیبر در روز) برای نرم کردن و حجیم کردن مدفوع

• داروهای روان کننده بدون نیاز به نسخه پزشک: این داروها کمک می‌کنند تا اجابت مزاج راحت‌تر انجام شود.

• آب: نوشیدن مقادیر بیشتر آب از سفت شدن مدفوع جلوگیری کرده و به روند بهبود کمک می‌کند.

• وان آب گرم: چند مرتبه در روز از وان آب گرم (سیتز بث) به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه استفاده کنید. (به خصوص پس از اجابت مزاج و برای تسکین ناحیه دردناک و کمک به شل شدن ماهیچه اسفنکتر) برای کمک به روند بهبودی

• دارو: مانند لیدوکائین که برای کاهش درد در اطراف پوست مقعد مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین برخی داروها مانند دیلتیازام، نیفدیپین یا پماد نیتروگلیسیرین برای شل کردن ماهیچه اسفنکتر مقعد که می‌تواند به روند بهبودی کمک کند.

از مصرف داروهای ضد درد نارکوتیک باید اجتناب شود زیرا این داروها باعث یبوست می‌شوند که می‌تواند اوضاع را وخیم‌تر کند.

روش‌های درمانی مبتنی بر جراحی

با اینکه در بیشتر موارد برای درمان شقاق مقعد نیازی به انجام عمل جراحی نیست، اما برای شقاق مزمن که درمان آن دشوارتر است انجام عمل جراحی بهترین راه حل است. هدف از انجام عمل جراحی کمک به شل شدن عضلات اسفنکتر بوده که باعث کاهش درد و اسپاسم می‌شود و روند بهبودی را تسریع می‌کند. روش‌های جراحی عبارتند از تزریق بوتاکس در عضله اسفنکتر مقعدی یا برش قسمت داخلی اسفنکتر مقعدی (اسفینکتروتومی داخلی)

مراقبت‌های پس از عمل

بسیاری از بیماران می‌توانند چند روز پس از انجام عمل جراحی به فعالیت‌های روزمره خود بپردازند. دوره بهبودی کامل پس از انجام درمان‌های جراحی یا غیر جراحی حدود ۶ تا ۱۰ هفته به طول می‌انجامد. حتی با کاهش درد و خونریزی، حفظ عادات صحیح اجابت مزاج و مصرف غذاهای پر فیبر از اهمیت زیادی برخوردار است. ادامه دفع سخت یا شل، زخم یا اسپاسم عضلات داخلی مقعد می‌تواند روند بهبودی را کُند کند.

• تزریق بوتاکس در دوران بهبودی شقاق مزمن در ۵۰ تا ۸۰ درصد از بیماران

• اسفنکتروتومی در بیش از ۹۰ درصد بیماران موفقیت‌آمیز است. این عمل در کنترل اختیار باد معده یا اجابت مزاج توسط فرد تأثیر می‌گذارد، اگر چه خیلی شایع نیست.

سؤالات رایج

آیا شقاق دوباره عود می‌کند؟

شقاق می‌تواند به آسانی دوباره بازگردد و این کاملاً عادی است که پس از بهبودی کامل، شقاق به دلیل سخت بودن اجابت مزاج یا آسیب‌های دیگر دوباره اتفاق بیفتد. حتی اگر درد و خونریزی متوقف شود، ادامه دادن عادات صحیح اجابت مزاج و پیروی از رژیم‌های غذایی پر فیبر از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر شقاق بدون دلیل روشنی دوباره عود کرد، معاینات بیشتر باید صورت پذیرد. اگر شقاق با انجام اقدامات درمانی بهبود نیافت، بررسی احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر بسیار مهم است.

آیا ممکن است شقاق مقعد تبدیل به سرطان کولون شود؟

شقاق مقعد احتمال ابتلا به سرطان کولون را افزایش نمی‌دهد و دلیل ابتلا به سرطان هم نیست. البته برخی بیماری‌های مهم و جدی دیگر می‌توانند علائم مشابهی را ایجاد کند. حتی زمانی که شقاق به طور کامل بهبود یافت، کولون و کانال رکتال شما باید مورد معاینه و آزمایش قرار گیرد. کولونوسکوپی برای رد وجود بیماری‌های احتمالی دیگر که باعث خونریزی رکتال می‌شوند، انجام می‌شود.

دوران نقاهت و بهبودی پس از عمل جراحی چقدر است؟

توجه به این نکته که بهبودی کامل پس از روش‌های درمانی دارویی یا جراحی حدود ۶ تا ۱۰ هفته طول می‌کشد بسیار مهم است. دردهای حاد پس از جراحی معمولاً پس از چند روز از بین می‌روند. بسیار از بیماران چند روز پس از انجام عمل جراحی قادرند به کار خود بازگردند و به فعالیت‌های روزمره خود بپردازند.