علائم و درمان نارسایی یا از کار افتادگی کبد

علائم و درمان نارسایی یا از کار افتادگی کبد

به ایجاد اختلال شدید در عملکرد کبد، “نارسایی کبدی” می‌گویند.  نارسایی کبد می‌تواند در اثر یک بیماری و یا حضور یک ماده شیمیایی خاص در کبد ایجاد شود. اکثر افراد مبتلا به نارسایی کبدی دچار علائمی همچون: یرقان (زرد شدن پوست و چشم‌ها)، احساس خستگی ، ضعف و از دست دادن اشتها می‌شوند. پزشکان معمولاً می‌توانند بر اساس علائم و نتایج حاصل از معاینه فیزیکی و آزمایش خون، نارسایی کبد را تشخیص دهند. معمولاً درمان شامل کنترل مصرف پروتئین، محدود کردن سدیم در رژیم غذایی، اجتناب کامل از الکل و درمان علت زمینه‌ای نارسایی کبدی است، اما گاهی اوقات برای نجات بیمار پیوند کبد لازم می‌شود.

نارسایی کبد چیست؟

نارسایی کبد می‌تواند در اثر هر نوع اختلال کبدی، ازجمله هپاتیت ویروسی (اغلب هپاتیت ب)  سیروز کبدی و یا آسیب کبدی ناشی از الکل یا داروها مانند استامینوفن، ایجاد شود. قبل از آنکه نارسایی کبدی رخ دهد، باید بخش قابل‌ملاحظه‌ای از کبد تحت آسیب‌دیدگی قرار گرفته باشد. ممکن است نارسایی کبدی به‌سرعت در طول چند روز یا چند هفته (نارسایی حاد) و یا به‌تدریج در طول ماه‌ها یا سال‌ها (نارسایی مزمن) ایجاد شود.

در اثر ایجاد اختلال در عملکرد کبد، عوارض زیادی ایجاد می‌شود:

• کبد دیگر نمی‌تواند به‌اندازه کافی بیلی‌روبین (یک محصول زائد، که از تجزیه گلبول‌های قرمز پیر شده خون تولید می‌شود) را پردازش نماید، به‌نحوی‌که دفع این ماده از بدن با اختلال روبه‌رو می‌شود.

• کبد دیگر نمی‌تواند به‌اندازه کافی پروتئین‌های کمک‌کننده به انعقاد خون را سنتز نماید درنتیجه احتمال کبودی و خونریزی (اختلال انعقادی) افزایش می‌یابد.

• فشارخون در رگ‌هایی که خون را از روده به کبد می‌رسانند، اغلب به‌صورت غیرطبیعی بالا (حالتی که به آن پرفشاری پورتال یا پرفشاری ورید باب می‌گویند) می‌رود.

• ممکن است در شکم مایعات تجمع یابد (بیماری آسیت).

• ممکن است عملکرد مغز تحت تأثیر قرار بگیرد، زیرا که کبد دیگر قادر نیست مواد زائد و سمی را به‌درستی حذف نماید، درنتیجه این مواد در خون تجمع می‌یابند. این بیماری “انسفالوپاتی کبدی” نامیده می‌شود.

• ممکن است رگ‌های جدیدی (به نام عروق جانبی) برای دور زدن کبد تشکیل شوند. آن‌ها اغلب در مری و معده تشکیل می‌شوند. در این مکان‌ها عروق بزرگ شده و دچار پیچ‌وتاب می‌شوند. این رگ‌ها که به نام رگ‌های واریسی مری یا واریسی معده مشهورند، ضعیف و شکننده بوده و مستعد خون‌ریزی می‌باشند.

• به سبب دلایل ناشناخته در بیش از نیمی از مبتلایان به اختلالات کبدی، ممکن است در عملکرد کلیه‌ها اختلال ایجاد شود. اگر نارسایی کلیه در اثر نارسایی کبد ایجاد شود به این حالت “سندرم هپتاتورنال” می‌گویند.

• عملکرد سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود، درنتیجه خطر ابتلای به عفونت‌ها افزایش می‌یابد.

چه چیزی باعث نارسایی کبد می‌شود؟

شایع‌ترین علل نارسایی مزمن کبدی (حالتی که در آن کبد پس از ماه‌ها و سال‌ها دچار نارسایی می‌شود) عبارت‌اند از:

• هپاتیت ب

• هپاتیت سی

• مصرف طولانی‌مدت الکل

• سیروز کبدی

• هموکروماتوز (یک بیماری ارثی است که در آن بدن بیش‌ازحد به جذب و ذخیره‌سازی آهن می‌پردازد.)

• سوءتغذیه

علل نارسایی حاد کبد، زمانی که کبد به‌سرعت دچار نارسایی می‌شود، اغلب متفاوت است. برخی از این علل عبارت‌اند از:

• مصرف بیش‌ازحد استامینوفن

• ویروس‌ها ازجمله هپاتیت A، B و C (به‌خصوص در کودکان)

• واکنش به برخی از داروهای تجویزی خاص و داروهای گیاهی

• خوردن قارچ‌های وحشی و سمی

علائم

افراد مبتلا به نارسایی کبد معمولاً دچار زردی، آسیت، انسفالوپاتی کبدی و کاهش سطح سلامت عمومی خود می‌شوند. زردی باعث می‌شود، پوست و سفیدی چشم زردرنگ شوند. آسیت ممکن است باعث متورم شدن شکم گردد. انسفالوپاتی کبدی ممکن است باعث گیجی یا خواب‌آلودگی شود.  اکثر افراد نیز ممکن است علائم عمومی مانند: خستگی، ضعف، تهوع و از دست دادن اشتها را تجربه نمایند. نفس افراد نیز ممکن است بوی گندیدگی داشته باشد. این افراد ممکن است به‌راحتی دچار کبودی و خونریزی شوند. در نارسایی حاد کبدی، ممکن است افراد سالم در عرض چند روز تا حد مرگ پیش بروند. در نارسایی مزمن کبدی وخامت سلامتی افراد ممکن است بسیار تدریجی پیش برود تا زمانی که دچار ناراحتی‌های شدید گردند، مثل استفراغ خونی یا داشتن مدفوع خونی. خون در استفراغ یا مدفوع، معمولاً در اثر خونریزی از رگ‌های واریسی مری و معده ایجاد می‌شود. اگر نارسایی کلیه ایجاد شود، ادرار کمتری تولید می‌شود و از بدن دفع کمتری صورت می‌پذیرد، درنتیجه مواد سمی در خون تجمع می‌یابند. سرانجام تنفس دشوار می‌شود. درنهایت، اگر نارسایی کبدی درمان نشود ممکن است به مرگ یا اختلالات پیشرفته کبدی منجر شود. حتی بعد از درمان نیز ممکن است، نارسایی کبد برگشت‌ناپذیر باشد. برخی از افراد از نارسایی کلیه فوت می‌کنند. برخی از افراد نیز به سرطان‌های کبدی مبتلا می‌شوند.

تشخیص

معاینه پزشکی

پزشکان معمولاً می‌توانند نارسایی کبدی را بر اساس علائم و نتایج حاصل از معاینه بالینی تشخیص دهند. در موارد شدید اختلالات کبدی، برای ارزیابی عملکرد کبد، آزمایش خون تجویز می‌شود. برای بررسی علل احتمالی، پزشکان تمام موادی مصرفی بیماران را سؤال خواهند نمود، ازجمله داروهای نسخه‌ای تجویزشده، داروهای غیر نسخه‌ای، داروهای گیاهی و مکمل‌های تغذیه‌ای. برای شناسایی دلایل احتمالی دیگر نیز ممکن است آزمایش خون درخواست شود.

آزمایش‌های دیگر

آزمایش‌های دیگر، ازجمله آزمایش ادرار، سایر آزمایش‌های خونی و اغلب رادیوگرافی قفسه سینه، انجام می‌شود تا مشکلات احتمالی دیگر، ازجمله بدتر شدن عملکرد مغز، نارسایی کلیه و عفونت، مورد ارزیابی قرار گیرد. بسته به علائم فرد، ممکن است آزمایش‌های تکرار شوند.

درمان

درمان بستگی به علت زمینه‌ای و علائم خاص بیمار دارد. فوریت درمان بستگی دارد که آیا نارسایی کبد حاد است یا مزمن، اما اصول درمان یکسان است:

• درمان علت زمینه‌ای

• کاهش پروتئین حیوانی در رژیم غذایی

• برای نارسایی حاد کبد، درمان فوری، گاهی اوقات پیوند کبد لازم است.

محدودیت‌های غذایی

معمولاً رژیم غذایی این افراد محدود می‌شود، حذف یا کاهش میزان پروتئین حیوانی، به‌ویژه گوشت قرمز، همچنین ماهی، پنیر و تخم‌مرغ. خوردن بیش‌ازحد پروتئین حیوانی می‌تواند به اختلال در عملکرد مغز منجر شود. برای اطمینان از دریافت کافی پروتئین، پزشکان مصرف بیشتر پروتئین‌های گیاهی را توصیه می‌کنند (مانند سویا). سدیم غذا نیز (نمک و بسیاری از غذاها) باید محدود شود. انجام این کار می‌تواند به جلوگیری از تجمع مایعات در شکم کمک کند. الکل باید به‌طور کامل حذف شود، چراکه آسیب‌های کبدی را بدتر می‌کند.

پیوند کبد چیست؟

پیوند کبد فرایندی است که در آن کبد بیمار با کبد سالم فرد اهداکننده جایگزین می‌شود. در پیوند کبد نیاز است که نوع خون و اندازه بدنی دریافت‌کننده با اهداکننده مطابقت داشته باشد. کبد اهداشده می‌تواند از افراد زنده و یا افراد فوت‌شده دریافت شود. عمل جراحی پیوند کبد معمولاً بین چهار الی دوازده ساعت طول می‌کشد. بسیاری از بیماران تا سه هفته بعد از جراحی باید در بیمارستان بستری شوند.

فرایند انجام پیوند کبد:

• پزشک بیمار را به مرکز پیوند ارجاع داده تا در آنجا معاینه گردد.

• در مرکز پیوند، تیم پیوند، سلامت جسمی و روانی کلی افراد را مورد ارزیابی قرار می‌دهند، سپس هزینه‌های پزشکی مربوط به پیوند را تعیین و پرونده تشکیل می‌دهند، همچنین تدابیری در خصوص حمایت عاطفی خانواده و دوستان از بیمار فراهم خواهند نمود.

• بر اساس معاینات و آزمایش‌ها، تیم پیوند در خصوص واجد شرایط بودن بیمار یا عدم امکان پیوند، تصمیم می‌گیرد.

• اگر فرد واجد شرایط پیوند کبد باشد، این مرکز او را به لیست انتظار برای پیوند اضافه می‌کند. لیست انتظار اولویت‌بندی شده است به‌طوری‌که افراد بدحال در بالای لیست قرار می‌گیرند. مدت‌زمان انتظار فرد برای پیوند به عوامل متعددی بستگی دارد:

• گروه خونی

• اندازه بدن

• مرحله بیماری کبد

• سلامت عمومی

• در دسترس بودن یک کبد مطابق با شرایط بیمار

بسیاری از بیماران ۶ ماه تا یک سال بعد از موفقیت‌آمیز بودن پیوند کبد، می‌توانند به زندگی روزمره خود بازگردند. در بعضی از بیماران، بیماری‌های کبدی قبل از پیوند دوباره عود می‌کند و ممکن است انها به درمان‌های تکمیلی و یا پیوند مجدد نیازمند باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سیروز کبدی و پیوند کبد، با مرکز مشاوره ما تماس گرفته و یا با پزشک خود مشورت نمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مراحل انسفالوپاتی کبدی، با پزشک خود مشورت کنید.