بیماری سیروز کبدی یا تنبلی کبد:علائم،درمان و رژیم غذایی
rezakarami2018-02-28T11:33:32+03:30
بیماری سیروز کبدی یا تنبلی کبد:علائم،درمان و رژیم غذایی
سیروز آخرین مرحله ایجاد اسکار یا بافت زخم (تصلب بافتها) در کبد است که به خاطر انواع مختلف بیماریها و مشکلات کبد همچونهپاتیت و نیز مصرف زیاد الکل در افراد مشاهده میشود. در حقیقت سیروز یا تنبلی کبد به خاطر وارد شدن آسیب به بافت کبد ایجاد میگردد. هر بار که کبد دچار آسیب شود، بدن سعی میکند آسیبدیدگی را ترمیم کند. در نتیجه این فرآیند، بافت زخم در داخل کبد ایجاد میشود. با پیشرفت بیماری سیروز، بافت زخم ایجاد شده در کبد به تدریج افزایش یافته و در نهایت باعث ایجاد اختلال در عملکرد کبد خواهد شد. سیروز جبران نشده (decompensated cirrhosis) اصطلاحی است که برای توضیح پیشرفت عوارض خاص ناشی از تغییرات ایجاد شده به خاطر ابتلا به سیروز مورد استفاده قرار میگیرد. سیروز جبران نشده میتواند زندگی فرد را تهدید کند. در این شرایط آسیب وارد شده به کبد در نتیجه ابتلا به سیروز معمولاً غیرقابل بازگشت است. اما اگر سیروز کبد در مراحل اولیه شناسایی شده و علت ایجاد آن برطرف شود، آسیبدیدگی بعدی در کبد محدود شده و در موارد نادر برخی از مشکلات ایجاد شده درمان خواهند شد.
چه عواملی باعث ابتلا به سیروز میشود؟
ابتلا به سیروز یا تنبلی کبد با دلایل متعدد ارتباط داشته و در بسیاری از افراد ابتلا به سیروز به خاطر عوامل مختلف و متعدد ایجاد میشود. در ادامه برخی از دلایل معمول ابتلا به سیروز توضیح داده شدهاند.
رایجترین دلایل ابتلا به سیروز
-
هپاتیت Cمزمن
-
بیماریهای کبدی مرتبط با مصرف الکل
-
بیماریهای کبد چرب غیرمرتبط با مصرف الکل (NAFLD) و استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH)
-
هپاتیت Bمزمن
دلایل کمتر رایج ابتلا به سیروز
-
هپاتیت خودایمنی
-
ابتلا به بیماریهایی که باعث وارد شدن آسیب، تخریب، یا مسدود شدن مجاری صفراوی میشوند.
-
بیماریهای ارثی که بر عملکرد کبد تاثیر میگذارند.
-
برخی از عفونتهای ویروسی نادر در کبد
-
واکنش به برخی داروهای مصرفی در طول یک دوره زمانی طولانیمدت
-
قرارگیری طولانیمدت در معرض مواد شیمیایی سمی
-
عفونتهای انگلی
-
نارسایی قلبی مزمن همراه با گرفتگی کبد (liver congestion). این شرایط باعث آهسته شدن جریان خون از کبد میشود. گرفتگی کبد همچنین میتواند پس از عمل جراحی اصلاح نارسایی مادرزادی قلب در هنگام تولد نیز ایجاد شود.
علائم و نشانههای ابتلا به سیروز کبد چیست؟
بسیاری از افراد مبتلا به سیروز کبد یا تنبلی کبد در مراحل اولیه ابتلا به این بیماری با علائم خاص در این رابطه مواجه نمیشوند. به هر حال، با پیشرفت بیماری، فرد ممکن است در این رابطه با علائم زیر مواجه گردد:
-
خستگی زیاد یا احساس کسالت
-
ضعف
-
احساس سوزش
-
از دست دادن اشتها
-
کاهش وزن
-
حالت تهوع
-
نفخ شکم به خاطر آب آوردن آن
-
ادما یا ورم به خاطر تجمع مایع در نقاط مختلف پا مثل قوزک
-
مشاهده رگهای خونی عنکبوتی شکل به نام آنژیوم (angiomas) زیر پوست
-
یرقان که در نتیجه آن پوست و سفیدی چشم به رنگ زرد در میآید.
عوارض ناشی از ابتلا به سیروز چیست؟
عوارض جانبی ابتلا به سیروز شامل موارد زیر هستند:
-
پرفشاری ورید باب
-
ادما و آب آوردن شکم
-
واریس
-
بزرگطحالی یا اسپلنومگالی (splenomegaly)
-
آنسفالوپاتی کبدی
-
نارسایی متابولیک استخوانی
-
تشکیل سنگ در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی
-
کبودی و خونریزی
-
حساسیت به مصرف دارو
-
مقاومت در برابر انسولین و دیابت نوع ۲
-
سرطان کبد
چگونه میتوان ابتلا به سیروز کبدی را تشخیص داد؟
متخصص گوارش معمولاً برای تشخیص ابتلا به سیروز یا تنبلی کبد به شرایطی مثل مصرف زیاد الکل یا چاقی و سایر علائم مانند آن توجه میکند که در عمل میتواند باعث ایجاد این مشکل برای بیمار شوند. علاوه بر این پزشک به این منظور از روشهای زیر استفاده میکند:
-
بررسی سابقه درمانی و فامیلی. بررسی سابقه پزشکی و درمانی بیمار یکی از اولین روشهایی است که متخصص گوارش از آن برای تشخیص ابتلا به سیروز استفاده مینماید.
-
معاینه فیزیکی.معاینه فیزیکی میتواند به تشخیص ابتلا به سیروز کمک کند. در طول معاینه فیزیکی متخصص گوارش معمولاً وضعیت بدن بیمار را بررسی نموده، از گوشی طبی یا استوتوسکوپ برای گوش دادن به صدای داخل شکم استفاده کرده و بر روی برخی نقاط بدن بیمار ضربه وارد میکند.
-
آزمایش خون. آزمایش خون میتواند به پیدا کردن علت ابتلای فرد به سیروز کمک کند. برای مثال، برای تشخیص ابتلا به هپاتیت B و هپاتیت C میتوان از آزمایش خون استفاده کرد.
-
آزمایشهای تصویربرداری.این آزمایشها میتواند میزان پیشرفت بیماری در کبد، ابتلا به واریس معده، و اسپلنومگالی را مشخص کند.
-
تصویربرداری با امواج مافوق صوت
-
سی تی اسکن
-
اسکن ام آر آی
-
الاستوگرافی (elastography)
-
نمونهبرداری از کبد. نمونهبرداری از کبد روشی است که در آن یک بخش از بافت کبد برای بررسی آن زیر میکروسکوپ جهت شناسایی علائم وارد شدن آسیب یا ابتلا به بیماری جدا میشود.
درمان سیروز کبد چگونه انجام میشود؟
درمان سیروز کبدی به علت ایجاد مشکل و عوارض آن بستگی دارد. روشهای درمان قابل استفاده به این منظور به شرح زیر هستند:
-
اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر. افراد مبتلا به سیروز نباید به هیچ وجه الکل مصرف کرده یا مواد مخدر استعمال کنند، زیرا انجام این کار میتواند باعث وارد شدن آسیب بیشتر به کبد این افراد شود.
-
پیشگیری از مشکل با مصرف دارو. افراد مبتلا به سیروز کبدی یا تنبلی کبد میبایست در ارتباط با شروع مصرف داروهای جدید مراقب بوده و قبل از مصرف این داروها لازم است با متخصص گوارش مشورت نمایند. این داروها شامل داروهای قابل تهیه از داروخانهها بدون نسخه پزشک، ویتامینها و داروهای مکمل است. علاوه بر این افراد مبتلا به سیروز کبدی میبایست از مصرف داروهای جایگزین و مکمل همچون داروهای گیاهی نیز خودداری نمایند.
-
واکسیناسیون در برابر هپاتیت ویروسی و نظارت بر وضعیت بیمار.تمام افراد مبتلا به سیروز کبدی یا تنبلی کبد میبایست از واکسیناسیون مناسب در برابر هپاتیت A و B استفاده کنند.
-
درمان علتهای ابتلا به سیروز. متخصصین گوارش میتوانند برخی از علتهای ابتلا به بیماری سیروز را درمان کنند. برای مثال، برای درمان هپاتیت B و C از داروهای ضدویروسی استفاده میشود. در برخی موارد، مصرف این داروها میتواند عفونت ویروسی را درمان کند.
درمان علائم و عوارض ناشی از ابتلا به سیروز
روشهای درمان قابل استفاده برای علائم و عوارض ناشی از ابتلا به سیروز به شرح زیر هستند:
-
سوزش و درد در ناحیه شکم. پزشک معالج احتمالاً از تجویز داروهای مناسب برای درمان علائم مختلف ابتلا به سیروز همچون سوزش و درد در ناحیه شکم استفاده خواهد کرد.
-
پرفشاری ورید باب. متخصص گوارش احتمالاً از یک داروی مسدودکننده بتا (beta blocker) یا نیترات برای درمان پرفشاری ورید باب استفاده میکند.
-
واریس. مصرف داروهای مسدودکننده بتا میتوانند فشار وارد شده به رگهای واریسی را کم کرده و احتمال خونریزی آنها را کاهش دهد.
-
ادما و آب آوردن شکم. متخصص گوارش معمولاً از داروهای ادرارآور برای خارج شدن آب اضافی جمع شده در بدن و درمان این مشکل استفاده میکند.
-
آنسفالوپاتی کبدی. متخصص گوارش برای درمان آنسفالوپاتی کبدی روده بیمار را با لاکتولوز شستشو داده، برای بیمار داروهای روان کننده خوراکی تجویز کرده یا در موارد ایجاد ادما، ممکن است از شیاف نیز برای بیمار استفاده نماید.
-
سندرم هپاتورنال (hepatorenal syndrome). برخی افراد مبتلا به سیروز کبد یا تنبلی کبد که به سندرم هپاتورنال مبتلا شدهاند، میبایست بهطور منظم از درمان دیالیز استفاده کنند تا به این ترتیب ضایعات و مایعات اضافی موجود در خون آنها با استفاده از دستگاه دیالیز تصفیه شود.
-
پوکی استخوان. متخصص گوارش احتمالاً از داروهای بیس فسفونات برای بهبود شرایط تراکم استخوان استفاده میکند.
-
تشکیل سنگ در صفرا و مجاری صفراوی. متخصص گوارش احتمالاً از عمل جراحی برای خارج کردن سنگ صفرا استفاده خواهد کرد.
-
سرطان کبد. متخصص گوارش ممکن است به شما توصیه کند هر ۶ تا ۱۲ ماه برای معاینه علائم ابتلا به سرطان کبد به مطب وی مراجعه نمایید.
مواد غذایی، رژیم غذایی و تغذیه
متخصص گوارش میتواند به بیمار یک برنامه غذایی متوازن ارائه کرده که به مقدار کافی دارای کالری و پروتئین باشد. در صورتی که بیمار دچار مشکل آب آوردن شکم شده باشد، متخصص گوارش یا متخصص تغذیه ممکن است به بیمار توصیه کند از رژیم غذایی بدون سدیم استفاده نماید. به منظور بهبود شرایط تغذیه، احتمالاً به بیمار توصیه میشود مایعات مکمل مصرف نماید. این مایعات را میتوان از راه دهان یا لوله بینی (لوله نازکی که به بینی بیمار وارد شده و از این طریق به سمت حلق و معده فرد هدایت میشود) در اختیار بیمار قرار داد.
افراد مبتلا به سیروز یا تنبلی کبد نباید حلزون صدف دار خام مصرف کنند، زیرا این ماده غذایی حاوی یک باکتری خاص است که باعث عفونت شدید در کبد میشود. سیروز میتواند بر سیستم ایمنی بدن تاثیر گذارد و در نتیجه این شرایط افراد مبتلا به این بیماری به احتمال بیشتر در مقایسه با افراد سالم به عفونت پس از مصرف حلزون صدف دار مبتلا میشوند.